small management school

Welkom bij de blog van Small Management School. Wat moet je er mee? Je moet er beslist niks mee, ik wil juist bereiken dat je gaat ‘ont-moeten’ door het lezen van deze blog en je wellicht iets beter gaat voelen. Mijn motto is: wijs worden en die wijsheid delen. Lees dit alleen als je er zin in hebt. Geniet er van!

Ik verneem graag wat je vindt van deze blog (info@smallmanagementschool.nl). Reactie nummer 10 krijgt van mij het boek “De Herontdekking van de tijd” cadeau.

Constance Leppen Veijer, Small Management School

Ik las onlangs een artikel (Vrij Nederland februari 2018) van journalist Annemiek Leclaire over ‘ontploeteren’ en ik werd direct gegrepen. We weten inmiddels wel dat het heilige ‘moeten’ vooral door onszelf wordt opgelegd, maar waarom we dat doen, is onduidelijk.

Dit dogmatisch moeten, de eisen die we ons zélf opleggen, bestaat uit diverse soorten ‘moeten’. Het voorwaardelijke ‘moeten’ geeft aan dat je eerst iets ‘moet’ doen om vervolgens iets anders mogelijk te maken. Het juridische ‘moeten’ zorgt ervoor dat we regels opvolgen die in de wet zijn vastgelegd. Het sociale ‘moeten’ komt voort uit gedragsregels om bij een cultuur of groep te horen en het morele ‘moeten’ zorgt ervoor dat we een ‘goed’ mens blijven vanuit (geloofs)overtuigingen.

En waarom moet jij zoveel? We hebben ons immers door de jaren heen ‘vrij’ gevochten - toch niet om onder ons eigen juk weer slaaf te worden? Wie is jouw slavendrijver en belangrijker, hoe kom je van hem af?

Als je alle ‘moetjes’ van een dag op een rij zet, en ze categoriseert op bovenstaande soorten, is de kans groot dat de meeste voorwaardelijk zijn. Zaken die we moeten doen om iets anders mogelijk te maken. Ik moet mijn auto wassen, omdat ik graag in een schone auto rijd. Ik moet mijn abonnement opzeggen omdat ik iets niet meer wil betalen. Ik moet afvallen als ik gezonder wil leven, enzovoort, enzovoort.

Natuurlijk staan er ook andere soorten ‘moetjes’ tussen, ik (sociaal) moet naar de verjaardag van mijn buurvrouw, ik (juridisch) moet stoppen voor een rood licht, maar de grote slavendrijver is ons ‘vele willen’ dat ons al die ‘voorwaarden of moetjes’ oplegt. We willen meer, beter, sneller, luxer, gemakkelijker en gezonder leven. En al dat ‘willen’ genereert al die voorwaarden.

Dus minder ‘willen’ zorgt voor minder ‘moeten’! Als je iets weghaalt van je wensenlijst, dan vervalt er ook iets op je moetenlijst. Moeilijk? Jazeker! Dat merk je als je begint met schrappen. Wat kun jíj jezelf ontzeggen?

We hebben als mens de behoefte om ergens bij te horen, wat heel wat sociale ‘moetjes’ oplevert, maar wil je echt bij zo veel groepen horen (buurt, sport, school, kroeg, collega’s)? Of kun je schrappen?

Het is leuk om iemand een plezier te doen, daarmee bouw je credits op, maar besef dat dat jou zelf een ‘sociaal moetje’ kost. Dus eerst (tijd) investeren om later misschien iets te winnen. Hoe vaak doe jij jezelf een plezier en kost dat je een voorwaardelijk moetje?

Het juridisch ‘moeten’ blijft vanwege het functioneren van de samenleving (helaas, die belastingaangifte moet je nog steeds doen) en als je een ‘goed’ mens wilt blijven zullen er ook morele ‘moetjes’ blijven ontstaan.

Ook op het werk willen we veel (tegelijkertijd). We willen meer winst, meer omzet, meer groei, betere kwaliteit leveren, betere service verlenen, snellere doorlooptijden, et cetera. Dat alles natuurlijk tegen minder kosten, dus met minder mensen.
Is in die wensenlijst nog te schrappen?

We willen vaak iets afmaken om er vanaf te zijn (mail, rapport, lastig gesprek), maar bedenk wel dat dat een ‘moetje’ kost. De volgende klus staat altijd klaar. Wil je daar ook weer direct vanaf zijn?

Je kent ook vast een voorbeeld waarbij je nu iets ‘moet’ doen (zoals bestellen) om te voorkomen dat je later schade of ellende krijgt (de productielijn komt stil te staan). Kun je daarin (het ‘willen’ vermijden van iets naars) ook schrappen? Jazeker, maar nog moeilijker!
En bij de vele tijdelijke contracten die er nu zijn, wordt het niet overnemen van de wil van de leidinggevende (“voor jou zo een ander die het wel wil doen”) steeds moeilijker.

Zullen we een wens aan de lange lijst met ‘willen’ toevoegen? Namelijk dat we aan één wens tegelijkertijd willen werken? Dan ontstaat er direct een extra ‘moeten’, dan moeten we keuzes maken. En dat is een heel goed ‘moetje’ om minder te moeten! Daarmee kun je ont-moeten.

En dat is nu precies dat moeilijke klusje bij het schrappen van het vele willen. Kiezen. Want we willen gemak en geen narigheid. Daar kiezen we voor. Welk gemak of plezier kun je schrappen? Welke narigheid kun je verdragen? Besef dat je in elke situatie een keus hebt ook als dat soms een keus is tussen slecht en slechter. Hoe kom je van je slavendrijver af? Door te kiezen. Wil niet teveel tegelijk. Weet wat voor jou nu het meest belangrijk is en schrap wat daar niet aan bijdraagt. Probeer niet elk ongemak te voorkomen. Verdraag het. Keuzes maken is moeilijk maar het is te leren. Schrap iets vandaag en voel wat dat oplevert!

TIP
Mocht je toch net zoveel blijven ‘willen’ als altijd, zeg en denk dan niet langer dat je iets ‘moet’, maar gebruik daarvoor in de plaats ook het woord ‘willen’ en vul de zin aan met wat je er mee bereikt. Ik wil de auto wassen want dan heb ik straks een schone auto. Ik wil afvallen want dan word ik gezonder. Je zult merken dat het prettiger voelt.

Werkstress-gerelateerd ziekteverzuim kost werkgevers 1,8 miljard Euro (Factsheet TNO) en drie miljoen Nederlandse werknemers geven aan behoefte te hebben aan maatregelen tegen werkstress. Stress op het werk is beroepsziekte nummer 1.

We kennen allemaal het gezegde, “gedeelde smart is halve smart”. Als we (die miljoenen mensen) onze stress gaan delen, wordt het dan minder? Ik weet uit eigen ervaring (uit 2000) dat het delen van mijn stress met de bedrijfsarts mij hielp, wat mij destijds verbaasde. Ik ging er heen omdat ik ziek was geworden en voelde het als een soort ‘verplicht bezoekje’. Ik vertelde over de werkdruk (alle systemen waren net overgezet naar het jaar 2000 en daar was ik verantwoordelijk voor) en ik deelde dat ik niet alles af kreeg, bang was dat er dingen fout gingen, dat ik discussies en conflicten had waar ik me geen raad mee wist en misschien de grip op alle activiteiten en financiën was kwijtgeraakt. Ik was moe, erg moe.

Ik had verwacht dat de bedrijfsarts zou zeggen, rust maar uit, en neem een tabletje tegen de hoofdpijn. Ik zou dan weer naar huis gaan en me even onmachtig en ellendig voelen. Het liep anders. De bedrijfsarts nam de tijd om me veel vragen te stellen, hij toonde begrip en zei dat ik niet alleen ziek was, maar dat ik ziek was geworden dóór mijn harde werken. Hij liet me een grafiek zien over belasting en presteren en hij vond het knap dat ik zolang had stand gehouden. Meer mensen waren al eerder bezweken. Hij ‘verbood’ me een aantal weken te werken en hij adviseerde me vooral veel naar buiten te gaan. Ik reed naar huis en voelde me anders dan op de heenweg. Dat weet ik nog heel goed.

Wat zorgde voor het andere, betere gevoel? Er was zeker inhoudelijk niks aan mijn situatie veranderd. Mijn zorgen waren nog dezelfde. Maar ik had er een paar ‘inzichten’ bij gekregen. Ik kon mijn harde werken de schuld geven van mijn ziekte (hé, ik BEN geen watje) en ik kreeg een logisch verklaring dat doorwerken juist minder zou opleveren (hé, het is juist slim als ik uitrust, niet verkeerd). Maar wat het mooiste was, en me het meeste verraste, was zijn begrip. Hij vond het helemaal niet raar, helemaal niet zwak, helemaal niet dom dat ik ziek was geworden, dat was voor mij een eye-opener. Er waren blijkbaar al meer mensen omgevallen. Ik was dus een heel gewoon mens, die gebukt ging onder te zware belasting.

Achteraf vreemd dat ik dat zelf niet kon bedenken. Misschien omdat stress toen zeldzamer was? Of omdat mijn hoofd al overliep van zorgen? Omdat die andere zieke collega’s niks hadden verteld over hun last? Tegenwoordig zullen veel mensen met stress wel ‘weten’ dat ze een zware last dragen. Ze geven misschien hun harde werken al de schuld en ze snappen dat uitrusten juist goed is. Ze hebben gezien of gehoord dat anderen ook een zware last ervaren. Ze vinden zich wellicht al heel gewoon en veroordelen zichzelf niet. Er wordt al veel over gesproken, gelezen en geklaagd. En dat helpt weinig of niets. Toch?

Ik denk dat er nog meer te delen valt, en wel gevoelens. Dat gebeurde bij mij destijds pas bij het vele doorvragen van de arts. In het begin sprak ik over projecten, feiten, cijfers, conflicten, et cetera. Na verloop van tijd kwamen pas zorgen, angsten, en teleurstellingen naar boven. Kwam pas mijn beeld over mezelf aan de orde. Dat was vooral wat me ziek maakte. Ik veroordeelde mezelf. Ik voelde me onmachtig en vond dat stom van mezelf. Hoe had ik het zover kunnen laten komen? Waarom had ik niet eerder ‘nee’ gezegd of meer gedelegeerd? Waarom kon ik deze druk niet aan? Waarom..., waarom..., waarom?

Ik had vele vragen en maakte mezelf veel verwijten. Het begrip van de arts zorgde ervoor dat ik mijn beeld van mezelf kritisch ging bekijken en na verloop van tijd kon bijstellen. En dát luchtte op, dát gaf een beter gevoel en gaf gelegenheid tot rusten en herstel.

Hoe liep het af? Na drie maanden was ik terug op het werk, eerst halve dagen en al snel weer full-time. Ik ben achteraf blij dat het is gebeurd, Ik ben wijzer geworden, ik ken mezelf beter. En wat heb jij aan dit verhaal? Deel je stress met iemand die je vertrouwt, die begrip kan tonen. Natuurlijk is het geen oplossing voor stress of een middel tegen stress. Maar ik durf gerust het gezegde te vervormen: “gedeelde stress is halve stress”. Verwacht geen wonderen, maar geniet van een stukje verlichting en een beter beeld van jezelf.

Inmiddels ben ik me de laatste jaren aan het verdiepen in de werking van onze hersenen en dan vooral de invloed van onze emoties en gedachten. Ik weet nu beter wat begrip teweeg brengt in ons lijf. Het maakt dat ons hartritme coherent (regelmatig afwisselend) kan worden en daarmee ons emotionele brein tot rust kan brengen (Uw brein als medicijn). Samen produceren het hart en de hersenen in die toestand hormonen die goed zijn voor ons lijf. Het benoemen van emoties zet daarnaast ook een rem op de activiteit van ons emotionele brein. Het uitspreken van angsten maakt ze zichtbaarder en daarmee vaak kleiner. Weten dat er meer mensen in dezelfde situatie zitten maakt je milder naar jezelf, wat ook weer ‘goede’ hormonen genereert.

TIP
Wil je liever niks delen? Lach dan vaker. Lachen, en zelfs al glimlachen, helpt de hersenen negatieve stress te verdrijven. Het biedt een uitlaatklep voor de hersenen. Het geeft een signaal aan het lijf dat het veilig is en dat brengt rust. Het activeert allerlei spieren maar ontspant het brein. Dus lees of kijk iets wat je aan het lachen maakt (neem je leidinggevende op de hak, het project of de deadline, maak rare en grappige voorstellingen in gedachten) en help op die manier een klein beetje mee aan het op orde krijgen van de ‘chemische’ balans in je lijf. Alle kleine beetjes helpen!

De herontdekking van de tijd
(van Michel Vandendriessche, uit 2017)
13 Denkers over vandaag en morgen, met bijdragen van onder meer Johan Braeckman, Dirk de Wachter en Ignaas Devisch.

Het boek (176 pagina’s) laat een aantal denkers vanuit hun eigen discipline vertellen hoe we anders met onze tijd kunnen omgaan. Aan het einde van elk relaas staan twee tips, één voor de burger, één voor de overheid. De voorbeelden komen uit België, maar zijn niet minder herkenbaar voor ons Nederlanders. Een paar vertellers licht ik er uit.

Een historicus begint met het ontstaan van het gebruik van tijd en klokken te beschrijven. De Romeinen werden gedirigeerd door de natuur, daarna door zonnewijzers, die een cyclische herhaling van activiteiten reguleerde. Ook toen werd direct geklaagd dat het tijdstip om te gaan eten door de zonnewijzer werd bepaald en niet door de maag (zoals voorheen). Toen was tijd echter nog niet schaars. Pas met de invoering van de tijdsmeting (late middeleeuwen) kwam daar een einde aan, mede ook door een veranderende mentaliteit. Luiheid was taboe! Zijn tip vond ik helder: stop met je schuldig voelen!

Een antropoloog vertelt over “African time”, vrij te vertalen naar een Brabants uurtje? Of dagje? Er zijn culturen in Africa waar men geen tijd gebruikt, en zich laat meedrijven op het tempo van de omgeving. Hij geeft aan dat je je behoefte aan tijd zowel kunt proberen te verminderen als dat je naar alternatieven kunt zoeken om de behoefte ingevuld te krijgen.

Een filosoof neemt efficiëntie en doelmatigheid onder de loep. Vertragen. Een nieuwe levenshouding zou ons misschien genezen van onze stress. We hechten veel aandacht aan het ‘nu’ maar zijn tip is meer aandacht te hebben voor de lange termijn. Focus minder op tijd en meer op wat je dierbaar is.

Een andere filosoof gaat er van uit dat rusteloosheid gezien kan worden als een drijfveer. Hij maakt verschil tussen onrust (het gevoel teveel te moeten) en rusteloosheid (een brandstof die ons voedt). Hij is wars van tips geven, dat creëert alleen maar verwachtingen waar we weer aan moeten voldoen.

Een psychiater kijkt naar de gevolgen van de ratrace en hoe we daar het best mee om kunnen gaan. Zijn tip is: niet bij de pakken neer te zitten en jezelf ter discussie te stellen. Ga op zoek en kijk of er barsten in je dwingende cultuur zijn die een uitweg kunnen bieden. Met kleine koerswijzigingen kun je soms grote effecten bereiken.

Een professor geeft een ode aan de luiaard. Hij nam zelf een jaar vrij (geen sabbatical) om zich ook echt vrij te voelen. Dat gevoel van vrijheid was er in het begin, maar nam snel af door de waan van de dag. Goede dingen kosten tijd en hij is van mening dat we onze tijd teveel versnipperen. Doe wat je zingeving bezorgt. Iedereen zou trots moeten zijn op zijn job en anders ermee moeten kappen. Zijn tip is dan ook: ga op zoek naar werk dat goed bij je past en als dat niet lukt ga part-time werken.

Ik heb het boek met plezier gelezen. De verschillende mensen herhalen af en toe een thema of bepaald punt, dat is niet hinderlijk. Mij is bijgebleven dat ‘tijd’ een product is, dat we hebben gemaakt, en waar we als een ‘ding’ tegen aan kunnen kijken. Dat maakt het probleem van tijdnood of stress ‘afstandelijker’ en daardoor makkelijker om anders te benaderen. Dat vond ik interessant en nuttig. Ga ik nog wat doen met al die tips? Ja, me niet schuldig voelen als ik eens lui wil zijn, en dan rustig op zoek gaan naar wat mij intrinsiek motiveert.